Πως συμβαίνουν τα κατάγματα;
Το οστό από εμβιομηχανικής άποψης είναι ένα σύνθετο υλικό που αποτελείται από διαφορετικούς τύπους ιστών. Η βασική κατασκευή του οστού περιλαμβάνει μία μήτρα, την αποτιτανωμένη θεμέλια ουσία, η οποία ενισχύεται με ίνες κολλαγόνου και γι’ αυτό παρομοιάζεται με πλέξιγκλας. Αποτελείται από ανόργανα άλατα (70%), πρωτεΐνες (22%) και νερό (18%). Οι μηχανικές ιδιότητες και η συμπεριφορά του οστού καθορίζονται από την εξειδίκευση της κατασκευής του. Το οστό έχει την μοναδική ιδιότητα να επισκευάζει το ίδιο τις βλάβες που οφείλονται στην συνεχή καταπόνησή του, με τέτοιο τρόπο ώστε να διατηρείται η μηχανική του ακεραιότητα.
Η αντοχή του οστού εξαρτάται από :
• την οστική μάζα,
• την οστική πυκνότητα,
• το μέγεθος του οστού.
Η αντοχή του οστού επηρεάζεται από :
1. Τύπο της φόρτισης: δυνάμεις ελκυσμού δημιουργούν, εγκάρσια κατάγματα, οι συμπιεστικές δυνάμεις, λοξά και οι στροφικές, σπειροειδή.
2. Κατεύθυνση φόρτισης: οι ιδιότητες του οστού εξαρτώνται από τον άξονα κατά τον οποίο φορτίζεται. Το οστό είναι ισχυρότερο στον επιμήκη άξονά του, παρά στον εγκάρσιο.
3. Ρυθμός φόρτισης: Η ταχεία φόρτιση προκαλεί αύξηση του μέτρου ελαστικότητας και της μέγιστης δύναμης
4. Κατάσταση του υλικού: Το οστό είναι ταυτόχρονα σκληρό, εξαιτίας της παρουσίας του απατίτη και ανθεκτικό λόγω της παρουσίας των ινών κολλαγόνου.
Το κολλαγόνο συνεισφέρει σημαντικά στην αντοχή του οστού στον ελκυσμό αλλά όχι στην συμπίεση εξαιτίας του υψηλού λόγου μήκος/πλάτος που παρουσιάζει, με αποτέλεσμα να λυγίζει εύκολα. Παίζει σημαντικό ρόλο στην αντοχή του οστού, επηρεάζοντας τη σκληρότητα, αλλά έχει μικρή επίδραση στην ακαμψία του.
Η μέγιστη τάση που αντέχει το φλοιώδες οστό είναι 200MPa (Μεγαπασκάλ) σε συμπίεση, 135 MPa σε ελκυσμό και 70 MPa σε διάτμηση.
Το μέτρο ελαστικότητας του Young κυμαίνεται μεταξύ 4 και 32 GPa, η αντοχή στην κάμψη μεταξύ 50 – 300MPa και το έργο μέχρι το κάταγμα μεταξύ 200-7000 Joule/m2 . Ένα οστό δεν μπορεί να έχει υψηλές τιμές και στις τρεις παραμέτρους.
Κατά τη θραύση του ακούγεται χαρακτηριστικός ήχος (κρακ) που οφείλεται στην απελευθέρωση ενέργειας. Το μέγιστο φορτίο που αντέχει ένα οστό μπορεί να διαφέρει από το φορτίο θραύσης. Σε ορισμένα υλικά είναι δυνατή η ανάπτυξη της μέγιστης τάσης προ της πλήρους αποτυχίας του υλικού. Η επαναλαμβανόμενη φόρτιση του οστού οδηγεί σε πρόκληση βλαβών που δεν αποκαθίστανται και αποκαλείται «κόπωση». Το οστό έχει τη δυνατότητα αποκατάστασης των ρωγμών που δημιουργούνται στο φλοιό σαν αποτέλεσμα φόρτισης.
Τα κατάγματα απαιτούν έγκαιρη διάγνωση και ακινητοποίηση για την επιτάχυνση της επούλωσης. Η θεραπεία θα εξαρτηθεί από τον τύπο θραύσης, τη θέση και από το εάν υπάρχει ή όχι βλάβη στον περιβάλλοντα χώρο. Κάποια κατάγματα στους βραχίονες και τα πόδια ίσως χρειαστεί να επανατοποθετηθούν και να τοποθετηθούν σε νάρθηκα για να θεραπευτούν σωστά, ενώ πιο σοβαρά κατάγματα μπορεί να απαιτήσουν χειρουργική επέμβαση για να τοποθετηθούν συσκευές στερέωσης, όπως μεταλλικές ράβδους, πείρους και βίδες.
Οι αρχάριοι μαθητές των μαχητικών τεχνών, λακτίζουν και πυγμαχούν χωρίς τεχνική και με πολλή δύναμη. Η προσπάθεια ενός δύσκολου λακτίσματος χωρίς την κατάλληλη εκπαίδευση συχνά προκαλεί τραυματισμό. Ο αθλητής τραυματίζεται λόγω έλλειψης ισορροπίας, ευελιξίας, δύναμης ή ταχύτητας.
Ποια είναι η σωστή αντιμετώπιση των καταγμάτων;
Τα κατάγματα πρέπει να αντιμετωπιστούν ευθείς εξ αρχής σωστά, ο ιατρός πρέπει να επιλέξει την πλέον κατάλληλη θεραπεία για το συγκεκριμένο κάταγμα.
H ακινητοποίηση ή μη του κατάγματος, εξαρτάται από την εκτίμηση του ιατρού αν θεωρεί το κάταγμα σταθερό ή ασταθές. Στα μεν σταθερά κινητοποιούμε τον ασθενή μας από την πρώτη εβδομάδα, αναλόγως του πόνου, στα δε σταθερά η κινητοποίηση γίνεται λίγο αργότερα και με κηδεμόνα.
Ο χρόνος της αποκατάστασης είναι σχετικός με το είδος του κατάγματος, τον χρόνο πόρωσης και με το αν προηγήθηκε χειρουργείο ή όχι. Ο αθλητής δεν θα πρέπει να επιστρέψει στην προπόνηση μέχρι να θεραπευθεί τελείως, το οποίο συνήθως είναι μέχρι οκτώ εβδομάδες. Σε περίπτωση εφαρμογής υλικών στερέωσης, προτιμότερο είναι η αφαίρεση τους και στη συνέχεια να επιστρέψει στην προπονητική ρουτίνα.
Το πρόγραμμα αποκατάστασης είναι αποτέλεσμα της διεπιστημονικής ομάδας που αποτελείται από τον θεράπων ιατρό, φυσικοθεραπευτή, διατροφολόγο και κατόπιν τον γυμναστή της ομάδας.
Η πρώτη φάση περιλαμβάνει βελτίωση του εύρους κίνησης των αρθρώσεων (που γειτνιάζουν με το κάταγμα), ακολουθούν ασκήσεις κιναισθησίας και ιδιοδεκτικότητας. Ολοκληρώνουμε με ενδυνάμωση και ασκήσεις αποκατάστασης που μιμούνται την αθλητική δραστηριότητα του μαχητή.

Βιβλιογραφία:
1. C.K.Yiannakopoulos “Principles of bone biomechanics”,2017
2. Shelby Karpman et al. “Combative Sports Injuries: An Edmonton Retrospective”,2016
3. Rance McClain et al. “Injury Profile of Mixed Martial Arts Competitors”,2014
4. K M Ngai et al. “Injury Trends in Sanctioned Mixed Martial Arts Competition: A 5-year Review From 2002 to 2007”,2008

Γκέλσης Ιωάννης
Φυσικοθεραπευτής, ΟΜΤ
Επιστημονικά Υπεύθυνος Κέντρου Φυσικοθεραπείας «Kinesiotherapy»
Επιστημονικός Συνεργάτης Α.Π.Θ.

Γκέλσης Ιωάννης
Φυσικοθεραπευτής,ΟΜΤ
Επιστημονικά Υπεύθυνος Φυσικοθεραπευτηρίου “Kinesiotherapy”
Επιστημονικός Συνεργάτης Α.Π.Θ.